آمریکا و چین، دلار قدرتمند و کشورهای ورشکسته!
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، به تازگی میزبان همتای سریلانکایی خود بود. دولت تازه روی کار آمده در سریلانکا، پس از مدت‌ها تنش سیاسی و درگیری‌های ناشی از نارضایتی عمیق عمومی نسبت به وضعیت اقتصاد و معیشت کشور شکل گرفت. استعفاهای اعضا دولت پیشین و روی کار آمدن دولت تازه، امیدی اندک برای بهبود اوضاع کشور در دل مردم ایجاد کرده است. داستان سریلانکا، داستانی است که برای کشورهای متعددی میتواند رقم بخورد.
بدهی های کمرشکن
کشورهای متعددی در جهان با بدهی بالا روبرو هستند. کشورهایی مانند السالوادور، تونس، مصر و غنا در شرف وارد شدن به وضعیت بحرانی‌اند. ناتوانی از پرداخت بدهی‌ها، کاهش درآمد و در نهایت، ته کشیدن موجودی ارزی در دوران پاندمی کرونا، وضعیت بدهی‌های کشورها را وخیم‌تر کرده است. راهکارهایی برای این کشورها است که به طور مثال، با کنترل کسری بودجه و همچنین، سیاست‌های ضد فساد، جلوی خروج و فرار ارز را بگیرند و بحران را حداقل، به تأخیر بیندازند. از سوی دیگر، کشورهای طلبکار در سال‌های اخیر، ساختارهایی را برای بازبینی و بخشیدن یک سری از طلب‌ها با برنامه کشورهای گروه ۲۰، ایجاد کردند. اما، این ساختار به واسطه یک نیروی مهم، دچار مشکل است.
چین، طلبکار بزرگ
چین حتی عضو ساختار ایجاد شده توسط گروه ۲۰ برای رسیدگی به بحران بدهی‌های کشورها نشده است. چینی‌ها با طرح‌های عظیم سرمایه گذاری و دادن وام‌های بیکران به کشورهای فقیر و در حال توسعه، اینان را بدهکار خود کردند. شرط اصلی بسیاری از قراردادهای سرمایه‌گذاری، مخفی ماندن مفاد قراردادها و تسلط چین بر روند تعامل درباره چرخه‌های سرمایه در این کشورها است. چین خود به دنبال به اصطلاح “حل بحران بدهی‌های کشورهای فقیر” است و حتی پس از توافق با کشورها درباره طلب‌هایی که از آنها دارد، جزئیات را اعلام نمیکند. این زنگ خطری برای کشورهایی مانند ایران است که به واسطه توافقات با چین، بعید نیست که به زودی، دچار مشکلات و نابسامانی شوند.
فقر و نابسامانی سیاسی، خطر دهه آتی
صندوق بین المللی پول، ۴۰ کشور را به عنوان اقتصادهای شکننده معرفی کرده است. نشریه اکونومیست، بر اساس تعریف‌های استاندارد، ۵۳ کشور را در رده کشورهای شکننده قرار داده است. با این حال، نکته مهم، دعوا بر سر تعداد کشورها نیست. بدهی‌های کشورهای فقیر، رو به گسترش است. قیمت مواد غذایی، انرژی و ضروریات بهداشت و سلامت در جهان رو به افزایش است و تقلای کشورهای فقیر برای تهیه نیازهای شهروندانشان، با ته کشیدن موجودی ارزی به واسطه بدهی‌های بالا، روز به روز، بی فایده‌تر می‌شود. صندوق بین‌المللی پول، آمار تازه‌ای را منتشر کرده است که بر اساس آن، کشورهای دارای اقتصاد شکننده، یک میلیارد نفر از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند. این یک میلیارد نفر با رشد قیمت همه اقلام، دست به گریبان‌اند و تنها قیمت مواد غذایی برای درک خطر کافی است که رشدی ۲۳ درصدی در یک سال اخیر داشته است.
آمریکا و دلار و کشورهای بدهکار
چین که با دلار و چرخش سرمایه و وام دادن، کشورهای زیادی را گرفتار کرده است، مانند سایر سرمایه‌گذاران و طلبکاران، از یک تحول ویژه، بهره حداکثری را می‌برد. دلار در قدرتمندترین وضعیت خود است و باز نمی‌ایستد. دلار آمریکا، بهترین گزینه سرمایه‌گذاری در شرایط عادی به حساب می‌آید و حالا با اقدام فدرال رزرو و افزایش نرخ بهره که به معنای گرانتر شدن دسترسی به دلار است، زود دلار در بازار سرمایه بالاتر هم رفته است. هر چقدر دلار قوی‌تر شود، بدهی بدهکاران که به طور قطعی به دلار است، بارش سنگین‌تر می‌شود.
کشورهای فقیر، چشم امید به کمک ها و توافقات کشورهای ثروتمند و طلبکار برای بازبینی و بخشودگی بدهی ها دارند. دیدار آنتونی بلینکن از آفریقا و همچنین مذاکراتش با وزیر خارجه سریلانکا و اظهارات او، حاکی از اراده جدی دولت بایدن برای کمک به کشورهای دارای اقتصاد شکننده بوده است. با این حال، خطر بحران‌های سیاسی بنیادشکن در پی نارضایتی عمومی مردمی در کشورهای فقیر و دارای اقتصاد شکننده، تهدید اصلی سیاست بین‌الملل است. گروگان‌گیر بانک در بیروت را که به یاد دارید.
