اروپا در دو راهی گرسنگی و یخ زدن !
بحران افزایش نرخ تورم در جهان که حاصل افزایش قیمت انرژی و سایر ضروریات زندگی شهروندی بوده است، بسیاری از کشورها را فرا گرفته و حتی به رغم نشانه های خوب و قابل قبول از کاهش نرخ تورم در برخی کشورها، به ویژه آمریکا، کاهش نرخ تورم که البته اندک نیز بوده است، به معنای کاهش قیمت ها نیست.
به سادگی، معنایش کاهش رشد قیمت ها است و گران شدن، کمی کندتر، ادامه دارد. افزایش قیمت کالاها و خدمات تا حدی قابل توجهی معلول افزایش قیمت انرژی در پی بحران تجاوز و اشغالگری پوتین در اوکراین بوده است. روسیه، پای خود را بر گردن معیشت جهانیان گذاشته و به فشار، ادامه می‌دهد. اروپا خود را در خط مقدم نبرد با پوتین می بیند و در پشت جبهه های تقابل روسی- اروپایی، شهروندان کشورهای مختلف قاره، در میانه موج های گرمای بی سابقه، به زمستان می‌اندیشند.
رشد قیمت، ثروتمند شدن کمپانی های انرژی و بحران سقف قیمت
رشد قیمت ها بیش از هر کسی، طبیعتا، مدیران شرکتهای نفتی و گازی را شادمان کرد. ثبت سودهای بادآورده شرکت هایی مانند Shell, Centrica و Total ارقام درآمدی و سود خالص بی‌سابقه‌ای را ثبت کردند. توتال، به خودی خود، با ثبت سود سه برابری و شکستن رکوردها و فراروی از پیش بینی‌ها، در فرانسه خبرساز شد.
شرکت نروژی Equinor تنها در یک مورد، قبل از پایان ماه جولای، ۳ میلیارد دلار “اضافی” به سهامداران پرداخت! رشد قیمت ها به موازات خبرهای پیاپی سودآوری کمپانی های انرژی اروپایی، مقامات اتحادیه را برای وضع مالیات‌های ویژه بر این شرکت ها متحد کرد و طرحی جدی در پایان ماه ژوئن، در پارلمان اروپا ثبت شد.
در بریتانیا، داستان متفاوت شد! بحران سیاسی ناشی از افتضاحات و رسوایی های بوریس جانسن که به استعفایش انجامید، دولت موقت و ضعیفی را برجای گذاشت. رقابت انتخاباتی برای گزینش جانشین بوریس نیز، به بحث های مربوط به رشد قیمت ها و افزایش سرسام آور هزینه گرمایش زمستانی گره خورد.
دو کاندیدای نهایی نیز با اختلاف در سیاست‌هایشان درباره نحوه مبارزه با این افزایش قیمت ها، به نگرانی ها دامن زدند. تقریبا هیچ امیدی برای شهروندان وجود ندارد که هر کدام از دو کاندیدای نهایی که به نخست وزیری برسد، سقف قیمت انرژی را ثابت نگاه دارد یا معادل رشد را به طور کامل به مردم از طریق پرداخت مستقیم، کمک کند. بریتانیا هرگز به اندازه کشورهایی مانند آلمان، به صادرات انرژی از روسیه متکی نبوده است و هر چه واردات روسی بود، در ماه ژوئن به صفر رسید. خبرهای پیاپی از نگرانی های معیشتی برای زمستان شهروندان بریتانیایی، نه روز به روز که ساعت به ساعت، بریتانیایی‌ها را تکان می دهد.
نبرد با روس ها، صرفه جویی، ذخیره گاز و سقف قیمت
اتحادیه اروپا، برنامه گسترده و ویژه برای صرفه جویی در قیمت انرژی را طراحی کرد و ابتدا اجرای آن را داوطلبانه اعلام کرد تا کشورهای مختلف، به سلیقه خود و بر اساس شرایطشان، آن را اجرا کنند. اجباری شدن طرح صرفه جویی دورنمای جدی ندارد و با این حال، طرح های صرفه جویی کشوری مانند آلمان حیرت انگیز بوده است.
اعمال سیاست سقف و کف میزان گرمایش اماکن عمومی و تعیین رسمی دمای مطلوب از یک سو و کاهش ساعات روشنایی اماکن عمومی و خیابان ها در دوره شبانه، بخشی از این سیاست بوده است. ضربان قلب گروه کشورهای اروپایی وابسته به واردات از روسیه، با هر بالا و پایین شدن میزان گاز در جریان در لوله ها، بالا و پایین می رود و در این میان، ظرافت ها و ریزه کاری ها در حمایت از اوکراینی ها باید رعایت شوند تا پوتین خشمگین نشود و گاز را یکجا قطع نکند.
خبر خوب برای آلمانی ها این است که دولتشان در ذخیره کردن گاز موفق بوده و زودتر از زمان هدف‌گذاری شده، به میزان مطلوب رسیده است. کشورهای اروپایی اکثرا و نه همگی، در شبکه های انرژی به هم متصل هستند و اتحادیه اروپا به منظور تقویت موضع خود در تقابل با پوتین و رفع خطر ضعف استراتژیک نیاز به گاز روسی، قانون رسمی اجبار به ذخیره گاز و استراتژیک کردن تأسیسات ذخیره را وضع کرد.
کشورهایی مانند آلمان، در موفقیت در اجرای این طرح، گام جدی برداشته اند. در هر حالتی، افزایش قیمت را ذخیره کامل گاز هم درمان نمی کند. دورنمای معیشتی مردم اروپا، تیره و تار است. برای رشد قیمت ها باید فکری کرد.
طبیعی است که اعمال سیاست ثابت نگاه داشتن قیمت ها در شرایط فعلی، به این معنا است که ما به التفاوت را باید دولت ها به شرکت های انرژی به طرق مختلف بپردازند. افزایش مالیات ها، حتی اگر برای طبقات مرفه و شرکت های بزرگ باشد، در نهایت، به رشد قیمت ها در بخش های مختلف در میان مدت و دراز مدت منتهی خواهد شد.
حزب کارگر بریتانیا، در میانه بلوای انتخاباتی حزب محافظه کار برای تعیین جانسن بوریس جانسن، انتشار گزارش ها و تحقیقات هشدار دهنده درباره معیشت زمستان بریتانیایی ها، طرح تثبیت قیمت انرژی را ارائه کرد که طی آن هزینه مورد نیاز از طرق مختلف تأمین می شد.
جالب اینکه تعیین مالیات جدی و ویژه برای شرکت های انرژی را از سوی هیچ سیاستمدار محافظه کاری، به صراحت نمی توان شنید و همراهی اینان حداکثر با افزایش مالیات محدود بر غول های انرژی بریتانیا است. در کل، همین طرح رهبر حزب کارگر را نیز، بسیاری رویا پردازانه توصیف کردند و گروهی نیز با انتقاد از تحمیل هزینه به بودجه عمومی، اشاره کرده اند که ثروتمندان نیازی به کمک ندارند و دلیلی ندارد که هزینه انرژی آنان ثابت بماند!
باید منتظر روی کار آمدن دولت تازه با نخست وزیر تازه در بریتانیا باشیم تا سیاست های آنها در قبال بحران شناخته شود. بوریس جانسن، هفته های اخیر را به مرخصی تفریحی در یونان، اختصاص داد! تحقیقات تازه حاکی از آن است که در بهترین حالت، اگر به فکر سقف قیمت ها نباشند، ۲۵ درصد مردم بریتانیا، در دوراهی هزینه غذا و هزینه گرما، در زمستان ۲۰۲۳، گرمایش خانه ها را هرگز به راه نخواهند انداخت!
برنامه اتحادیه اروپا برای مقابله با قیمت انرژی وارد دور تازه ای شده است. جمهوری چک به عنوان رئیس دوره ای، اعلان نشست اضطراری وزرای انرژی کشورهای عضو را صادر کرده است و در بروکسل، وزیر انرژی بلژیک، از همه کشورهای عضو اتحادیه خواسته است تا به سرعت برای تثبیت سقف قیمت انرژی در این کشورها، برنامه اضطراری و قابل اجرا طراحی و اعلام کنند.
وزیر بلژیکی هشدار داده است که زمان وعده و حرف زدن گذشته و لحظات اقدام فوری فرا رسیده است. او پیش بینی کرده است که بدون وضع سقف قیمت، زمستان های مشقت باری در پنج یا حتی ده سال آتی، انتظار اروپاییان را می کشند. بسیاری در اروپا، به ویژه در بریتانیا، در دوراهی هیتینگ و گرمایش خانه و ایتینگ و سیر کردن خود قرار خواهند گرفت،اگر سیاستی اندیشیده نشود.