هزینه حاتم بخشی رئیسی را مردم می دهند
به گزارش ایران گیت، ابراهیم رئیسی وعده ساخت ۴ میلیون مسکن را در حالی به مردم داد که بسیاری از کارشناسان نه تنها تحقق چنین وعده ای را ناممکن می دانستند، بلکه اجرای آن را نیز در شرایط حاضر به سود اقتصاد کشور ارزیابی نمی کردند.
گزارشاتی که اخیرا از روند پیشبرد پروژه ساخت ۴ میلیون مسکن در دولت سیزدهم منتشر شده حاکی از مسکوت ماندن این وعده در همان مراحل ابتدایی کار است.
حاتم بخشی سید محرومان از کیسه فقرا
مهمترین چالش دولت در مسیر اجرای طرح ۴ میلیون مسکن که نامش را نهضت ملی مسکن گذاشته، بحث تامین مالی است. صاحبنظران مطلع هستند که مسئله تامین مالی رکن اصلی در اجرای چنین طرح هایی از سوی دولت هاست.
منبع اصلی تامین مالی پروژه های دولتی اگر مشخص و تعریف شده نباشند حتی در صورت مقرون به صرفه بودن اجرای طرح، منجر به فاجعه شوند. فاجعه ای که اقشار فقیر و کم‌درآمد جامعه بیش از هر قشر دیگری از آن ضربه خواهند خورد.
شاید بهتر باشید به نحو دیگری مسئله را طرح کرد؛ دولت سیزدهم طبق بودجه ۱۴۰۱ در سال جاری با کسری ساختاری بیش از هزار هزار میلیارد تومان مواجه است. هر دانشجوی تازه کار رشته اقتصاد نیز می داند که کسری بودجه در دولت های رانتیر و نفتی مانند دولت ایران به معنای رشد نقدینگی و در نهایت تشدید تورم است.
حال با نگاهی به کسری ۴۸۰ هزار میلیارد تومانی دولت در سال ۱۴۰۰ و مقایسه آن با رقمی که پیشتر اشاره شد نشان می دهد که روند رشد نقدینگی در سال جاری به چه نحوی پیش خواهد رفت.
به زبان ساده تر می توان گفت که اگر کسری بودجه در سال جاری از منابع غیرتورمزا تامین نشود به طور قطع منجر به جهش های شدیدتر تورمی در نیمه دوم سال جاری می شود.
همین امر درباره تامین مالی پروژه های سنگینی مانند ساخت ۴ میلیون مسکن توسط دولت نیز صادق است.
یعنی اگر دولت سیزدهم برنامه دارد منابع لازم را از طریق چاپ پول و منبسط کردن پایه پولی تامین کند، قطعا باعث تشدید تورم ویرانگر این روزهای اقتصاد ایران خواهد شد. تورمی که اخیرا رکورد تاریخی ۵۴ درصدی را زد و نشان افتخار دیگری بر سینه سید ابراهیم رئیسی آویخت.
به عبارتی اگر دولت سیزدهم برنامه دارد تا از محل استقراض از بانک مرکزی (همان جیب مردم) منابع لازم برای پروژه غیرمعقول و غیرکارشناسی خود را بدهد در حقیقت دست خود را تا مرفق در جیب محرومانی کرده که ادعایش در حمایت از آنها گوش فلک را کر کرده است.
تامین زمین؛ مشکل همیشگی
رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی دولت ابراهیم رئیسی هفته گذشته گزارشی را ارائه کرد که نشانگر وجود موانع در مسیر اجرای پروژه ۴میلیون مسکن است. یکی از نکاتی که صاحبنظران در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته مطرح می کردند، مسئله تامین زمین مناسب و مرغوب بود.
البته در آن زمان هم با وجود تذکرات کارشناسان، ابراهیم رئیسی و مشاورانش با پافشاری بر کارآمد بودن طرح ۴ میلیون مسکن، موضوع تامین زمین را مسئله ای قابل حل قلمداد می کردند.
زمانی که مقامات فعلی دولت در کمپین انتخاباتی رئیسی از این طرح دفاع می کردند بارها به تجربه مکان گزینی غیرکارشناسی و نادرست پروژه مسکن مهر ارجاع داده می شدند. اما پس از روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی مشخص شد که ظاهرا مقامات دولت سیزدهم روی بهره برداری از زمین های دولتی حساب ویژه ای باز کرده اند.
اما اظهارات هفته گذشته وزیر راه و شهرسازی دولت ابراهیم رئیسی نشان از درست بودن تذکرات کارشناسانه در طول دوران انتخابات ۱۴۰۰ بود. چرا که رستم قاسمی از تامین ۴ درصدی مطالبات از دستگاه های دولتی جهت تامین زمین برای اجرای پروژه مذکور خبر داد.
در حقیقت می توان گفت یکی از اصلی ترین موانع بر سر راه اجرای این طرح در واقع خود دولت است! چرا که زمین های مرغوبی که در اختیار دستگاه های مختلف قرار دارد در شمول اموال دولتی و از آن ملت ایران بوده و به این سادگی نمی توان دست روی هر بخشی از آن که مقامات اراده می کنند گذاشت.
از طرفی هم مشخص نیست چه الگو و معیاری برای انتخاب این زمین‌ها وجود داشته است؟ زمانی که پروژه مسکن مهر نیز کلید می خورد دولت نهم ادعاهایی مشابه آنچه اکنون از کابینه سیزدهم می شنویم، داشت.
اما در نهایت متقاضیان شاهد ساخت شهرک هایی تحت عنوان مسکن مهر در نقاطی پرت و به دور از مراکز تثبیت شده شهری بودند. نقاطی که فاقد هرگونه امکانات اولیه زندگی بود و با گذشت بیش از یک دهه کماکان بسیاری از این به اصطلاح شهرها با مخاطرات جدی مواجهند.
از احداث شهرک ها بر روی گسل های فعال گرفته تا فقدان امکاناتی اعم از برق، آب سالم، مراکز آموزشی، حمل و نقل، امنیت و… از جمله مشکلاتی هستند که امروزه نیز ساکنان شهرک های مسکن مهر با آن مواجهند.
حالا به نظر می رسد دولت سیزدهم با توجه به عدم همکاری نهادهای مختلف برای تامین زمین مرغوب، اقدام به ساخت و ساز در مناطقی دور افتاده کنند. نباید فراموش کرد که تجربه مسکن مهر باعث تشدید پدیده نامبارک حاشیه نشینی شد. پدیده ای که تبعات جدی فرهنگی، اقتصادی و حتی امنیتی داشت.
حال باید منتظر ماند و دید که دولت ابراهیم رئیسی چوب جادویی در آستین دارد که بتواند مشکلات مورد اشاره را از میان بردارد یا بازهم به الگوی اقدامات بی حساب و کتاب و اصطلاحا جهادی خود ادامه خواهد داد و شهروندان ایرانی را بیش از هر زمان دیگری دچار مشکلاتی جدی تر خواهد کرد؟
احیای برجام تنها کورسوی امید مستاجران
البته برخی معتقدند بخش خصوصی و یا مددجویی از شرکت های خارجی برای اجرای این پروژه می تواند راهگشا باشد. اما نگاهی به آمار و ارقام ساخت و ساز در کشور نشانگر عدم تمایل و اشتیاق بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در بخش ساخت و ساز مسکن ارزان است.
در حقیقت جهش های تورمی باعث شده تا کالاهایی نظیر مسکن و حتی خودرو از جرگه کالاهای مصرفی خارج شده و تبدیل به کالای سرمایه ای شوند. به همین دلیل انبوهسازانی که توانایی ورود به پروژه های کلان را دارند تمایلی برای ساخت مسکن ارزان یا همان مسکن مصرفی نداشته باشند و در عوض اقدام به کلید زدن پروژه های لاکچری و گران قیمت کنند. پروژه هایی که توسط دهک های بالای درآمدی مورد اقبال قرار می گیرند و عموما هم به دلیل عدم توانایی جامعه در پرداخت اجازه این واحدهای لوکس، خالی از سکنه هستند.
تکلیف شرکت های خارجی (حتی چینی ها) نیز مشخص است! تا زمانیکه تحریم های بانکی و بیمه ای پابرجا باشد هیچ شرکت خارجی ریسک سرمایه گذاری در ایران را نخواهد پذیرفت. علاوه بر تحریم مسئله عدم پذیرش FATF از سوی جمهوری اسلامی ایران نیز مطرح است. بحثی که مراودات بانکی را حتی در صورت رفع تحریم محدود می کند و چاره ای بجز پذیرش آن برای حاکمیت وجود ندارد.
با این اوصاف به نظر می رسد تنها کورسوی امیدی که مستاجران دلبسته به شعارهای رئیسی می توانند داشته باشند، احیای برجام است. چرا که تنها در این صورت می توان امیدوار بود شرکت های خارجی سرمایه خود را وارد کشور کنند. از طرفی هم دولت به منابع بلوکه شده خود دسترسی پیدا می کند که می تواند به عنوان منبعی غیرتورمزا جهت بهره گیری در این پروژه مورد استفاده قرار گیرد.
هرچند در صحیح و عاقلانه بودن چنین اقدامی نیز شبهات زیادی وجود دارد. اما با نگاهی به صفحه بازی می توان گفت برجام تنها راه نجات دولت در برابر دیدگان منتظری است که اجرایی شدن وعده دولت را می‌پایند.