قدرت نمایی چین برای آمریکا در آفریقا
قدرت نمایی چین برای آمریکا در آفریقا (در هشتمین نشست بزرگ نهایی کردن دور هشتم فعالیت های گروه مشترک همکاری چین و آفریقا) هفته پیش برگزار شد. این نشست بزرگ و کلیدی با حضور مقامات عالیرتبه و اکثرا به صورت مجازی طراحی و اجرا شد و چین تحت رهبری شی ژینپینگ، نمایی تازه از رویکرد سیاست جهان کردن خود را در آفریقا، به جهان نشان داد.
این نشست که در سطح وزاری کشورهای عضو گروه همکاری چین و آفریقا برگزار شد، در واقع گرامیداشت رهبری شی ژینپینگ و اعلام آغاز دوره نهم همکاری این کشور و کشورهای قاره آفریقا بود در این قالب خاص بود که مقامات چینی به ریاست ونگ یی، در این نشست برنامه بخشش بخشی از بدهی های آفریقایی ها را اعلام کردند.
این بخشش بدهی در قالب چشم پوشی چین از ۲۳ ردیف بدهی بدون بهره در ۱۷ کشور آفریقایی صورت خواهد گرفت. این رویداد، در ابتدا به نظر جذاب و برای کشورهای آفریقایی امیدبخش به نظر می رسد؛ اما در واقع بخش بسیار جزئی طلب چینی ها از این کشورها در این برنامه خاص، پاک شده‌اند.
چین و آفریقا و پول
گزارش‌های مالی منتشر شده در این نشست درباره تعاملات مالی و اقتصادی چین با کشورهای آفریقایی، نکات جالبی را در خود داشت. به طور مثال، مقامات چینی به صراحت از کند شدن روند ارائه سرمایه به موسسات مالی آفریقایی خبر دادند. آماری که اینان ارائه کردند، حاکی از آن بود که از ۱۰ میلیارد دلاری که چین تعهد کرده است، تنها ۳ میلیارد دلار به بانک ها و موسسات مالی آفریقایی پرداخت شده است.
چین همچنان به مانند سال گذشته، به کمک های کرونایی خود به کشورهای آفریقایی می بالد و علیرغم اینکه دیگر همه از ناکارآمدی واکسن های چینی در مقابله با انواع تازه ویروس این بیماری آگاه‌اند، در گزارش رسمی نشست به ارائه میلیون ها واکسن به کشورهای آفریقایی اشاره مفصلی صورت گرفته است! تبادلات اقتصادی چین با کشورهای آفریقایی اگر گسترش نیافته باشد که یافته، هرگز به این سادگی کاهش نمی یابد. چین به منابع مختلف موجود در آفریقا نیازمند است و میزان واردات چین از آفریقا در دوره اخیر آماری، بیش از ۷۰ میلیارد دلار بوده است.
در این میان، باید در نظر داشت که چین از اوایل دوران شیوع بیماری کرونا و با بروز نشانه‌های بحران اقتصادی کمرشکن در چین و در جهان، شروع به بازبینی برنامه‌های سرمایه‌گذاری توسعه ای خود در جهان کرد و نتایج این بازبینی و تغییر سیاست، به مرور خود را در کاهش قدم به قدم در ارائه سرمایه، حمایت مالی، تضمین و قرض به کشورهای مختلف، نشان داد. به موازات همین روند بود که کارشناسان و محققان، دوباره به بحث از روندهای سرمایه گذاری چینی در کشورهای کمتر توسعه یافته رونق دادند.
طرح موسوم به Belt & Road Initiative که طرحی با قدمت بیش از یک دهه است و میلیاردها دلار سرمایه چینی را در قالب های مختلف راهی کشورهای مختلف، به خصوص ممالک کمتر توسعه یافته کرده است، یکی از موارد مهم مسیرهای سرمایه گذاری چین در جهان است و تنها مسیر نیست.
دور تازه همکاری های چین و کشورهای آفریقایی، آنگونه که مقامات چین روایت کرده‌اند، تحکیم روابط گرمشان با آفریقایی ها است و در عین حال، باید گفت که به رغم اظهارات رسمی و سخنان و وعده ها، این مسیرهای سرمایه گذاری، اگرچه حفظ شده اند، ارقام سرمایه های سر ریز شده به کشورهای قاره در حال کاهش و به جای آن، حفظ و توسعه تجارت ها و همکاری های مشخص در زمینه های خاص، هدف اصلی چینی ها است.
یکی از نمونه های جالب توجه کاهش سر ریز سرمایه چینی در آفریقا، کشور کنیا است. میزان اعتبارات قرض داده شده از سوی چینی ها به کنیا در سال ۲۰۱۶، بیش از ۱.۲ میلیارد دلار بود که در سال خیر مالی، با کاهش حیرت انگیز، به تنها ۲۵۵ میلیون دلار بالغ شده است. پول نقد چینی برای قرض گرفتن جای خود را در کنیا به پول ژاپنی داده است و این کشور امسال بیشترین قرض را به کنیا داده است. با این همه، مجموع بدهی کنیا به چین، نزدیک به ۷ میلیارد دلار است که پنج و نیم برابر بدهی این کشور به ژاپن است.
سایه تقابل اقتصادی چین و آمریکا بر کارگروه همکاری
طبیعی است که بحث جدی درباره موضوعات بسیار حساس در روابط چینی ها با کشورهای خاص آفریقایی در قالب کار این کارگروه مشترک گنجانده نشود. شرکت های مختلف چینی در زمینه های مختلف در آفریقا در حال فعالیت هستند و موارد خاصی از اختلافات و درگیری ها و حساسیت ها در هر یک از کشورهای مورد تعامل، ایجاد شده است. اختلافات شرکت های معدنی و صنعتی چینی در کشورهایی مانند کنگو، بسیار حساسیت برانگیز بوده است.
با این حال، همکاری چین در این زمینه با آفریقایی ها به حدی گسترده است که حتی جدی ترین اختلافات، موضوعات حاشیه ای به حساب می آیند. کشوری مانند آمریکا به شدت در اینگونه تعاملات با آفریقایی ها از چینی ها عقب افتاده است. سفر اخیر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، کشورهای مختلفی را شامل می شد و در زمینه های خاص و در پشت پرده مذاکرات مهمی درباره موضوعات سیاسی و اقتصادی صورت گرفت.
اینها گام های اول دور تازه رویکرد آمریکا به آفریقا است و به طور رسمی، با اعلام طرح استراتژیک تازه این کشور برای آفریقا، بلینکن از این دور تازه رونمایی کرد.
چین در نشست وزرای کارگروه همکاری چین و آفریقا نشان داد که وضعیت مناسبی در آفریقا دارد. بیانیه مشترک چین و کشورهای قاره که حمایت جدی آفریقایی ها از سیاست چینی را در خود داشت، نشان از عمق نفوذ چینی ها بود. بیانیه مذکور که به وضوح دست پخت چینی ها بود و آفریقایی ها ظاهرا چشم بسته امضاء کرده‌اند، به طور حیرت انگیزی به تحولات اخیر در رابطه چین و آمریکا و موضوع تایوان پرداخته است.
این بیانیه نه تنها از سیاست دیرین “چین واحد” که به معنای پذیرش ضمنی و نه رسمی عدم استقلال تایوان است، حمایت کرده است که بر سیاست اصلی و هدف واقعی شی ژینپینگ که اتحاد دوباره چین و تایوان و به معنای اشغال تایوان است، به صراحت تأکید کرده است!
